جرم گیری دندان کامپوزیت شده
جرمگیری دندان کامپوزیتشده (ایمن و علمی)
راهنمای کامل برای بیمارانی که کامپوزیت دارند: چه کاری انجام میشود، چه چیزی خطر دارد و چطور بهترین نتیجه را بگیرید.
فهرست مطالب
- جرمگیری روی دندان کامپوزیتشده یعنی چه؟
- آیا جرمگیری به کامپوزیت آسیب میزند؟ حقیقت و خطاهای رایج
- روش ایمن و مرحلهبهمرحله در مطب
- مراقبتهای قبل و بعد از جرمگیری با وجود کامپوزیت
- لکه روی کامپوزیت بعد از جرمگیری: علت و راهحل
- جرمگیری دندان کامپوزیت در خانه (واقعیتها)
- هزینه و مدتزمان
- سناریوی واقعی بیمار
- چه زمانی پولیش یا ترمیم لازم است؟
- پرسشهای متداول
- رزرو نوبت و مشاوره
جرمگیری روی دندان کامپوزیتشده یعنی چه؟
اگر روی دندانهایتان کامپوزیت ونیر یا باندینگ رزینی دارید، جرمگیری به معنی پاکسازی تخصصی جرم (کلکولوس) و پلاک میکروبی از لبه لثه و بین دندانی است؛ با این تفاوت که سطح کامپوزیت نسبت به سایش و خراشهای ریز حساستر از مینای طبیعی است و باید با استراتژی متفاوتی انجام شود.
- هدف: پاکسازی بدون آسیب به پولیش و براقیت کامپوزیت.
- تمرکز: لبههای اتصال کامپوزیت-دندان، نواحی بیندندانی و زیر لثه.
- اصل مهم: هر خراش ریز = چسبندگی بیشتر رنگ و لکه در هفتههای بعد.
کامپوزیتها پس از اتمام درمان با دیسکها و پولیشرهای مخصوص، سطحی بسیار صاف پیدا میکنند. هر تکنیک نادرست هنگام جرمگیری میتواند این صافی را از بین ببرد و باعث کدری و لکهپذیری شود.
آیا جرمگیری به کامپوزیت آسیب میزند؟ حقیقت و خطاهای رایج
جرمگیری بهخودیخود مضر نیست؛ روش اجرا تعیینکننده است. در ادامه دیدگاههای مختلف را مرور میکنیم:
از نگاه بیمار
- نگرانی از کدر شدن یا خط افتادن روی ونیرهای تازه.
- سؤال رایج: «با دستگاه اولتراسونیک به کامپوزیت ضربه میخورد؟»
از نگاه بهداشتکار دهان
- پاکسازی بیخطر با نوک ظریف و فشار کم + آب فراوان.
- اجتناب از پودرهای ساینده مثل بیکربنات سدیم روی سطح کامپوزیت.
از نگاه دندانپزشک ترمیمی/زیبایی
- تاکید بر پولیش نهایی پس از جرمگیری برای بازگرداندن صافی سطح.
- در صورت وجود خشهای ریز: پالیش مرحلهای با دیسکها/لاستیکهای ظریف یا ریسیل سطح.
| روش | سازگاری با کامپوزیت | نکات ایمنی | نیاز به پولیش نهایی |
|---|---|---|---|
| اولتراسونیک (اسکیلر) کنترلشده | مناسب با احتیاط | تماس گذرای نوک با رزین؛ فشار کم؛ آب کافی؛ تمرکز بر جرم، نه سطح رزین | ترجیحاً بله؛ مخصوصاً اگر تماس با سطح رزین رخ داده است |
| ابزار دستی (کورت، اسکیلر دستی) | ایمنتر | زاویه صحیح، فشار کنترلشده؛ مراقبت از لبههای ترمیم | معمولاً بله برای یکنواختی براقیت |
| ایرپولیش با پودر گلیسین/اریترتیول | دوستدار رزین | بهتر از بیکربنات؛ روی رزینها ملایمتر است | پولیش سبک برای براقیت بهتر |
| ایرپولیش با پودر بیکربنات | نامناسب | احتمال ایجاد خشهای ریز و کدری سطح | در صورت استفاده، پولیش دقیق ضروری است |
| لاستیک/برس + خمیر پولیش کمسایش (RDA پایین) | ایدهآل برای فینیش | خمیر مخصوص کامپوزیت؛ سرعت کم تا متوسط | خودِ فرآیند پولیش است |
جرمگیری با پودر بیکربنات یا خمیرهای زبر «سفیدکننده» خانگی روی ونیرهای کامپوزیت. نتیجه: کدری، مات شدن و لکهپذیری سریعتر.
روش ایمن و مرحلهبهمرحله جرمگیری روی دندانهای کامپوزیتشده
- ارزیابی اولیه: بررسی تعداد و محل ونیرها/ترمیمها، کنترل التهاب لثه، تشخیص لکه یا جرم واقعی.
- ایزولاسیون ملایم: رول پنبه، ساکشن قوی؛ محافظت از بافت نرم.
- جرمگیری اصلی: ترکیبی از اولتراسونیک با توان پایین و ابزار دستی؛ تمرکز بر جرمهای زیر لثه/بیندندانی.
- ایرپولیش ملایم (اختیاری): پودر گلیسین/اریترتیول برای پلاک نرم و لکههای سطحی.
- پولیش کامپوزیت: دیسکها/لاستیکهای ظریف و خمیر مخصوص رزین با RDA پایین برای بازگرداندن براقیت.
- پالیش بیندندانی: نوارهای پالیش (finishing strips) روی لبههای تماس و نواحی بیندندانی.
- سیلر سطحی (در صورت نیاز): استفاده از سیلرهای رزینی نازک برای براقیت و کاهش جذب رنگدانه.
- آموزش خانگی: انتخاب خمیر دندان کمسایش، نخ/واترجت، و مراجعات منظم.
سطح کامپوزیت صاف و براق، لبههای اتصال تمیز، خونریزی لثه کاهشیافته و حس تمیزی بدون احساس زبری روی دندانها.
مراقبتهای قبل و بعد از جرمگیری با وجود کامپوزیت
قبل از مراجعه
- اگر کامپوزیت تازه انجام شده: از مصرف چای/قهوه/سیگار طی ۴۸ ساعت اول خودداری کنید.
- لیست داروها و سابقه حساسیت را به پزشک بگویید.
- مسواک و نخ منظم تا روز مراجعه؛ حذف پلاک نرم کار را دقیقتر میکند.
بعد از جرمگیری
| کارهای پیشنهادی (Do) | موارد پرخطر (Don’t) |
|---|---|
| استفاده از خمیر دندان کمسایش (RDA پایین) مخصوص کامپوزیت | خمیرهای زبر «سفیدکننده» یا زغال/پودرهای دستساز |
| نخ دندان یا واترجت هر شب | ابزار فلزی خانگی یا «اسکیلر دستی» خانگی |
| دهانشویه ضدپلاک طبق دستور پزشک | مکث طولانی لکهزاها (چای پررنگ، قلیان، سیگار) |
| پالیش دورهای هر ۶–۱۲ ماه | فاصله طولانی بین مراجعات با وجود خونریزی لثه |
لکه روی کامپوزیت بعد از جرمگیری: علت و راهحل
گاهی پس از جرمگیری، بیمار متوجه «کدر شدن» یا «خط و خش» میشود. سه علت اصلی:
- خشهای میکروسکوپی: بر اثر سایندههای نامناسب. راهحل: پالیش مرحلهای و در صورت نیاز سیلر.
- لکههای باقیمانده: لکه بوده نه جرم؛ با پولیش/ایرپولیش ملایم رفع میشود.
- حاشیههای ناصاف قدیمی: نیاز به ریکانتور یا اصلاح ترمیم.
جرمگیری دندان کامپوزیت در خانه (واقعیتها)
جرمگیری در خانه توصیه نمیشود. ابزارهای فلزی یا پودرهای زبر میتوانند به سطح رزین آسیب بزنند. اما نگهداری روزمرهای که جایگزین جرمگیری نیست، بسیار کمککننده است:
- مسواک برقی با سری نرم، ۲ بار در روز.
- خمیر دندان کمسایش مخصوص کامپوزیت/دندانهای حساس.
- نخ یا واترجت هر شب؛ برس بیندندانی در فواصل مناسب.
- کاهش چای/قهوه/سیگار؛ شستوشوی فوری دهان پس از مصرف.
تذکر: «جرم سخت» فقط با ابزار حرفهای در مطب جدا میشود.
هزینه و مدتزمان جرمگیری با وجود کامپوزیت
هزینه بسته به عوامل زیر متغیر است و پس از معاینه مشخص میشود:
| عامل اثرگذار | شرح | اثر بر هزینه/زمان |
|---|---|---|
| حجم جرم و التهاب لثه | جرم زیرلثهای گسترده یا خونریزی کار را طولانیتر میکند | افزایش |
| تعداد دندانهای کامپوزیتشده | نیاز به پالیش محافظهکارانه و زمان بیشتر | افزایش |
| نیاز به پولیش/ریسیل | برای براقیت و مقاومت لک | افزایش جزئی |
| جلسه واحد یا چندجلسهای | در موارد سنگین ممکن است تقسیم شود | متغیر |
مدتزمان معمول یک جلسه کامل: حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه؛ در کیسهای پیچیده بیشتر.
سناریوی واقعی: «مریم، ۲۸ ساله»
شرح حال: ۶ ونیر کامپوزیت فک بالا، مصرف روزانه چای، شکایت از زردی لبهها و خونریزی هنگام نخ.
اقدامات:
- جرمگیری زیرلثهای با اولتراسونیک کمقدرت و ابزار دستی روی لبههای حساس.
- ایرپولیش ملایم با پودر گلیسین برای لکههای سطحی.
- پولیش کامپوزیت با لاستیکهای ظریف و خمیر کمسایش؛ پالیش بیندندانی با نوار فینیشینگ.
- ریسیل دو لبه قدیمی برای آببندی و براقیت.
نتیجه: حس صافی و براقیت بازگشته، خونریزی لثه طی یک هفته کاهش چشمگیر؛ آموزش خانگی و برنامه ویزیت بعدی ۶ ماهه.
چه زمانی پولیش یا ترمیم کامپوزیت لازم است؟
- خط و خش قابل لمس با زبان حتی بعد از پولیش.
- لبههای تیز یا زبر که نخ را پاره میکند.
- تغییر رنگ موضعی که با پولیش برطرف نمیشود.
- لبههای جداشده یا نشت مارجین (microleakage).
در این موارد، ریکانتور و پالیش مرحلهای یا ترمیم موضعی توصیه میشود؛ تعویض کامل فقط وقتی که ساختار یا رنگ بهطور گسترده مختل شده باشد.
پرسشهای متداول درباره جرمگیری دندان کامپوزیتشده
۱) آیا جرمگیری باعث کنده شدن کامپوزیت میشود؟
خیر؛ اگر توسط متخصص و با تکنیک صحیح انجام شود. تمرکز ابزار بر جرم است، نه رزین. پس از کار، پولیش نهایی انجام میشود.
۲) چرا بعد از جرمگیری کامپوزیت من کمی مات شد؟
احتمال تماس ساینده با سطح رزین. راهکار: پالیش مرحلهای با خمیر کمسایش و در صورت لزوم سیلر نازک سطحی.
۳) بهترین خمیر دندان برای کامپوزیت چیست؟
خمیر با RDA پایین (کمسایش)، فاقد ذرات زبر یا زغال. هدف: تمیزکنندگی بدون ایجاد خش.
۴) هر چند وقت یکبار جرمگیری کنم؟
بسته به بهداشت دهان و استعداد تشکیل جرم؛ معمولاً هر ۶ تا ۱۲ ماه. اگر خونریزی یا بوی بد دارید، زودتر مراجعه کنید.
۵) آیا ایرپولیش برای کامپوزیت ضرر دارد؟
نوع پودر مهم است؛ گلیسین/اریترتیول ملایمتر از بیکربنات است و برای رزینها مناسبتر محسوب میشود.
۶) آیا میتوانم با خمیرهای سفیدکننده خانگی لکههای کامپوزیت را ببرم؟
خیر؛ بسیاری از این خمیرها زبرند و خش ایجاد میکنند. برای لکههای سرسخت، پولیش حرفهای لازم است.
۷) بعد از کامپوزیت تازه چه مدت باید از لکهزاها دوری کنم؟
حداقل ۴۸ ساعت اول احتیاط کنید. عادتهای مداوم لکهزا را هم در طولانیمدت کاهش دهید.
۸) واترجت بهتر است یا نخ دندان؟
هر دو مفیدند. ترکیب نخ برای تماسهای تنگ و واترجت برای شستوشوی حاشیه لثه بهترین نتیجه را میدهد.
۹) اگر لبه کامپوزیتم کمی زبر شد، آیا باید حتماً تعویض شود؟
نه لزوماً. اغلب با ریکانتور و پالیش دقیق برطرف میشود. تعویض کامل آخرین انتخاب است.
۱۰) جرمگیری درد دارد؟
نه؛ ممکن است کمی حساسیت حس کنید. در موارد نیاز، بیحسی موضعی انجام میشود.
این مطلب جنبه آموزشی دارد و جایگزین معاینه حضوری نیست. برای دریافت برنامه درمانی دقیق، حتماً معاینه شوید.
